Tuesday, April 18, 2023

Naskah Amanat Galunggung



Seperti kebanyakan naskah beraksara Buda, pun naskah dalam peti 16 L 632a ini memiliki tipografi khasnya sendiri. Dari segi aksara naskah ini tak jauh beda dengan naskah yang ada pada Kunjarakarna LOr 2266, SSK L630, maupun Arjunawiwaha L 641.

Namun demikian, sebagaimana halnya naskah-naskah beraksara Buda yang menggunakan bahasa Sunda, selalu saja ditemukan keganjilan. Pertama, deviasi bentuk aksara dari yang sebagaimana lazimnya.

Dalam naskah L 632a ini ditemukan beberapa bentuk aksara “Ca” yang berbeda-beda cara penulisannya—bahkan dalam satu lempir yang sama, dan yang termasuk paling sering muncul.  Selain itu, sebelas-duabelas dengan SSK 630, tampak pula inkonsistensi penulisan untuk beberapa kata, sepeti kata “lumahing” (lu-mah-hing & lu-ma-hing), “ongkoh-hongkwah” & “ongkwa-hangkoh” dan lain-lain.

Lain dari itu, ada pula tanda garis lurus kecil (seperti strip/dash) berjumlah satu, dua bahkan tiga di atas aksara konsonan dalam beberapa kasus. Strip ini seolah sengaja ditulis di antara himpitan aksara yang tak punya ruang oleh sang penulis. Yang menarik adalah bahwa Atja dan Danasasmita mengasumsikannya sebagai diakritik “i” sehingga kata maburungan menjadi miburungan dan “pitineung-ngeun da manéh” menjadi “pitineung-ngeun di manéh”, dalam lempir VI vers.o

Tak hanya itu. Masih ingat dengan aksara “Ka” dengan curek di bawah bernilai “k”, yang hanya ada di naskah SSK L630 yang kembali muncul di naskah Bujangga Manik!? Di naskah Amanat Galunggung L 632a ini hal ini muncul dalam kata yang Atja terjemahkan dengan kata “prijnya”.

Pertanyaannya, mengapa sebuah curek seperti halnya diakritik “ng” bisa punya nilai “nya”? Bukankah ada aksara “Nya” yang juga berfungsi sebagai diakritik, tak terkecuali aksara khusus “Jnya” sebagaimana yang digadang-gadang para peneliti? Kenapa kasusnya tidak sama dengan aksara “Ka” ber-curek seperti yang ada di SSK L630.

Hm, sungguh sangat impulsif memang naskah-naskah aksara Buda berbahasa Sunda ini.[GWT/PS]

AMANAT GALUNGGUNG

Transliterasi Menurut Naskah Asli

Lempir I-Verso

/1/ //0// awignam astu /0/ nihan temey sakakala Rahyang Ba/ng/nga ma - - - ngarana Rahyangta Wuwus, maka manak Maharaja Déwata Maharaja

/2/ déwata maka manak Baduga Sanghyang Baduga Sanghyang maka manak Prebu Sanghyang === nak Saluma/h/hing rana, Salumahing Rana, maka manak Salumahing Winduraja,

 

/3/ Salumahing Wi(n)duraja, maka manak Salumahing Tasikpa(n)jang, Salumahing Tasikpa(n)jang === ma === k Salumahing Hujung Kemang, Salumahing Hujung Kemang, maka manak sa===

 /4/ ksa, Rekéyan Darmasiksa, siya ngawarah anak eunycu umpi cicip, muning anggasanta = kula === pretisantana, anggasa sangrigal, wit wekas kula kadang

 

*) === (rusak)

  

Transliterasi & Terjemahan Menurut Buku Amanat Dari Galunggung

(Karya Drs. Atja & Drs. Saleh Danasasmita Proyek Pengembangan Permusieuman Jawa Barat, 1981)

/1/ Awignam astu. Nihan tembey sakakala Rahyang Ba/n/nga, masa sya nyusuk na Pakwan makangaran Rahyangta Wuwus, maka

 /2/ manak Maharaja Déwata, Maharaja Déwata maka manak Baduga Sanghyang, Baduga Sanghyang maka manak Prebu Sanghyang maka manak Sa(ng)

 /3/ Lumahing rana, Sa(ng) Lumahing rana maka manak Sa(ng) Lumahing Winduraja, Sa(ng) Lumahing Tasikpa(n)jang (maka manak) Sa(ng) Lumahing Hujung Kembang, Sa(ng) Lumahing Hujung Kem

 /4/ bang maka manak Rekéyan Darmasiksa. Darmasiksa siya ngawarah anak euncu umpi cicip muning anggasa(nta)na (kulasantana) pretisantana wit wekas kulakadang

 

Terjemahan

 /1/ Semoga selamat. Inilah permulaan tanda peringatan Rahyang Banga, ketika ia membuat parit (pertahanan) Pakuan, bernama Rahingta Wuwus, maka

 /2/ (ia) berputera Maharaja Dewata berputera Baduga Sanghyang, Baduga Sanghyang maka manak Prébu Sanghyang maka manak Sa(ng) Lumahing rana, Sa(ng) Lumahing rana maka manak Sa(ng) Lumahing Winduraja,

 /3/ Sa(ng) Lumahing Tasikpa(n)jang (maka manak) Sa(ng) Lumahing Hujung Kembang, Sa(ng) Lumahing Hujung Kembang maka manak Rekéyan Darmasiksa

 /4/ Darmasiksa, ia menasihati anak, cucu, umpi (turunan ke-3), cicip (turunan ke-4), muning (turunan ke-5), anggasantana (turunan ke-6), kulasantana (turunan ke-7), pretisantana (turunan ke-8), wit wekas (turunan ke-9), sanak-saudara

 

 Lempir VI-Verso

 

/1/ bisa hanteu dikarajeuna, ja ku ngarasa manéh gwaréng twah karah dipi(n)da/h/han ku  na urang hamo tu galah dawa sina(m)bungan tuna ngarana, nu pridana, nu takut sapa nurut dina ménak,

/2/ di gusti, panghulu réya kabisa, prijnya(?), cangcing-ngan, gapitan, iya galah ceundeuk tenugelan tka ngarana, hateu na teu  burung-ngeun tapa kitu ma na urang pun, ku na urang ala lwirna pa

/3/ tanyjala, pata ngarana cai, jala ngarana (a)pya, hanteu ti burung-ngeun tapa kita lamuna bitan apwā téya, ongkoh-hongkwah dipilalwaeun di manéh gena(h), dina kageulisan,

/4/ mulah kasimwatan, mulah kasiweuran, ka nu maburung-ngan tapa, mulah kapidéngé ku na carék gwaréng, ongkwa-hangkoh di pitineung-ngeun da manéh, iya ra(m)pés, iya geulis….

 

Transliterasi & Terjemahan Menurut Buku Amanat Dari Galunggung

(Karya Drs. Atja & Drs. Saleh Danasasmita Proyek Pengembangan Permusieuman Jawa Barat, 1981)

 /1/ bisa hanteu dikarajeuna, ja ku ngarasa manéh gwaréng twah karah dipi(n)dah/h/an ku na urang hamo tu galah dawa sina(m)bungan tuna ngarana, nu pridana,

 /2/ nu takut sapa, nurut dina ménak, di gusti panghulu, réya kabisa, prijnya, cangcingan, gapitan, iya galah ceundeuk tinugelan t(é)ka ngarana,

 /3/ hatina teu burung/ng/eun tapa kitu ma na urang pun. Ku na urang ala lwirna patanjala, pata ngarana cai, jala ngarana (a)pya, hanteu ti burung/ng/eun tapa kita

/4/ lamuna bitan apwa teya, ongkoh-ongkwah dipilalwaeun di manéh, gena(h) dina kageulisan, mulah kasimwatan, mulah kasiweuran ka nu miburung/ng/an tapa, mulah kapidéngé ku na carék gwaréng, ongkwah-ongkoh di pitineung/ng/eun di manéh, iya ra(m)pes, iya geulis…

 

Terjemahan                                                                                   

/1/ karena tidak memiliki keterampilan, tidak rajin, karena merasa diri berbakat buruk, malah lalu kita jauhi, percuma saja, (ibarat) galah panjang disambung batang namanya. (Mereka) yang utama

/2/ yang takut akan kutukan, taat kepada orang-orang mulia, kepada pemilik tanah dan penguasa, banyak memiliki keterampilan, cerdas, cekatan, terampil, ya (ibarat) galah tusuk dipotong runcing namanya

/3/ Tidaklah mengurungkan (menyia-nyiakan) amal-baik kita bila demikian halnya. Kita tiru wujud patanjala; pata berarti air, jala berarti sungai. Tidak akan sia-sia amal baik kita,

/4/ bila (kita) meniru sungai itu. Terus tertuju kepada (alur) yang akan dilaluinya, senang akan keelokan, jangan mudah terpengaruh, jangan mempedulikan (hal-hal) yang akan menggagalkan amal-baik kita; jangan mendengarkan (memperhatikan) ucapan yang buruk, pusatkan perhatian kepada cita-cita (keinginan) sendiri. Ya sempurna, ya indah….

 

Subang-Purwakarta, Maret 2016 - April 2023

 

Download Aksara Buda (Amanat Galunggung.ttf) DI SINI

No comments:

Post a Comment